Neuropsychologische diagnostiek
De klinische praktijk
Ongeveer één op de vier mensen krijgt in zijn leven te maken met een hersenaandoening. Door de vergrijzing en de verbetering van de medische zorg neemt dit aantal toe. Daar komt bij dat patiënten en hun naasten steeds meer belang hechten aan het verbeteren van de kwaliteit van leven, wat leidt tot een alsmaar grotere behoefte aan het implementeren van neurowetenschappelijke inzichten in de patiëntenzorg. Neuropsychologische diagnostiek maakt hier een steeds belangrijker onderdeel van uit.
Uniek overzicht van neuropsychologisch onderzoek in Nederland
Over neuropsychologische diagnostiek en neuropsychologische tests zijn in binnen- en buitenland al vele boeken verschenen. Dit is het enige boek dat zich volledig richt op de wijze waarop het neuropsychologische onderzoek wordt toegepast in de Nederlandse gezondheidszorg. Op heldere en gestructureerde wijze beschrijft deze geheel herziene en geactualiseerde editie, mede aan de hand van casusbeschrijvingen uit de patiëntenzorg, het diagnostische proces in de neuropsychologische praktijk van alledag.
Voor wie?
Klinische neuropsychologie neemt, zeker sinds het erkennen van de klinisch neuropsycholoog als specialist in de Wet BIG in 2008, een steeds belangrijkere plaats in de ggz in. Het onderwijs op dit gebied wordt daarmee steeds belangrijker, binnen de universiteiten en daarbuiten. Neuropsychologische diagnostiek: De klinische praktijk richt zich in eerste instantie op studenten: van de opleiding psychologie en de postmasteropleiding tot gz-psycholoog. Ook leent het boek zich uitstekend als naslagwerk voor de post-gz-opleiding tot klinisch (neuro)psycholoog.
Herziene editie: wat is er nieuw?
Deze herziene editie kent een nieuwe, logische indeling, die de volgorde van het neuropsychologisch diagnostisch proces volgt. De verschillende stappen van het proces worden uitvoerig behandeld: van vraagstelling via de afname, de interpretatie en de rapportage tot aan de verschillende werkvelden waarin neuropsychologische diagnostiek wordt toegepast. Deze hoofdstukken worden voorafgegaan door twee nieuwe bijdragen, over de geschiedenis van de neuropsychologische diagnostiek in Nederland (door Paul Eling) en over ethiek (door Karel Soudijn). Ten slotte zijn alle hoofdstukken, veel meer dan in de vorige editie, geïllustreerd met uitgebreide casuïstiek uit de praktijk van de auteurs.
Inhoud
Voorwoord
Inleiding
1 Wortels van de neuropsychologische diagnostiek
Paul Eling
1.1 Diagnostiek: observeren, meten en toetsen
1.2 Het observeren van stoornissen: de klinische blik
1.3 Diagnostiek: theorie en hypothese
1.4 Tot besluit
2 Ethiek
Karel Soudijn
2.1 Regels ter beoordeling van klachten
2.2 Klachtenprocedure
2.3 Soorten regels
2.4 Belang van het individu
2.5 Eenduidigheid
2.6 Methode van onderzoek
2.7 Rapportage
2.8 Teamwork
2.9 Heteroanamnese
2.10 Dossier
2.11 Tenzij…
2.12 Wilsonbekwame patiënten
55 2.13 Grensgevallen
2.14 Tot besluit
Deel 1: Vraagstelling
3 Anamnese en heteroanamnese
Mariëlle Gorissen, Marc Hendriks, Roy Kessels, Ben Schmand en Annelien Duits
3.1 Inleiding
3.2 De aanvraag voor neuropsychologisch onderzoek
3.3 Informeren van de patiënt
3.4 Informatie vooraf
3.5 De anamnese
3.6 Heteroanamnese
3.7 De inhoud van de (hetero)anamnese
3.8 Gedragsobservatie
3.9 Tot besluit
4 Vraagstelling en hypothesevorming
Mariëlle Gorissen, Marc Hendriks, Roy Kessels, Ben Schmand en Annelien Duits
4.1 Van aanvraag naar vraagstelling
4.2 Hypothesevorming
4.3 De diagnostische cyclus
4.4 Symptomen, syndromen en differentiaaldiagnose
4.5 Waarschijnlijkheid en causaliteit
4.6 Tot besluit
Deel 2: Afname
5 Testselectie en testafname
Roy Kessels, Marc Hendriks, Mariëlle Gorissen, Ben Schmand en Annelien Duits
5.1 Inleiding
5.2 De keuze van de tests
5.3 De opbouw van het onderzoek
5.4 De afname van de tests
5.5 Computerondersteunde diagnostiek
5.6 Tot besluit
6 Psychometrie in de klinische neuropsychologie
Inge de Koning en Frans Luteijn
6.1 Inleiding
6.2 Klassieke testtheorie en item-responstheorie
6.3 Psychometrische concepten en toepassingen
6.4 Betrouwbaarheid
6.5 Validiteit
6.6 Normering en testreferentie
6.7 Beoordeling van normen
6.8 Diagnostische nauwkeurigheid: receiver operating characteristics
6.9 Tot besluit
7 Observatie
Marc Hendriks, Roy Kessels, Mariëlle Gorissen, Ben Schmand en Annelien Duits
7.1 Inleiding
7.2 Wie observeert?
7.3 Indirecte versus directe observaties
7.4 Gedragsobservaties tijdens uitvoering van testonderzoek
7.5 Het rapporteren van observatiegegevens
7.6 Tot besluit
8 Mentale inspanning en onderpresteren
Mariëlle Gorissen en Ben Schmand
8.1 Inleiding
8.2 Een gebrekkige coöperatie
8.3 Onderpresteren, aggraveren, simuleren, malingeren
8.4 Validiteit van symptoomvaliditeitstests
8.5 Psychopathologische symptomen, pijn en mentale inspanning
8.6 Assumpties bij symptoomvaliditeitsmetingen
8.7 Rapporteren over onderpresteren
8.8 Tot besluit
9 Schatten van het premorbide functioneren
Annelien Duits en Roy Kessels
9.1 Inleiding
9.2 Methoden van schatting van het premorbide functioneren
9.3 Richtlijnen voor gebruik in de klinische praktijk
9.4 Tot besluit
10 Het meten van cognitieve veranderingen over tijd
Eline Bruggemans en Fons van de Vijver
10.1 Inleiding
10.2 Methodologische problemen bij herhaald testen
10.3 Statistische methoden voor het meten van cognitieve verandering
10.4 Vergelijking van de verschillende methoden: een voorbeeld
10.5 Welke methode is nu de beste?
10.6 Oplossingen voor in de praktijk
10.7 Tot besluit
Deel 3: Interpretatie en rapportage
11 Interpretatie
Ben Schmand, Marc Hendriks, Roy Kessels, Mariëlle Gorissen en Annelien Duits
11.1 Inleiding
11.2 Validiteit van de onderzoeksresultaten: stoorfactoren
11.3 Het premorbide functioneren
11.4 Analyseren van testresultaten
11.5 Interpreteren van resultaten van gedragsneurologische tests
11.6 De invloed van de voorafkans op de interpretatie
11.7 Onderzoekshypothesen en differentiaaldiagnostische mogelijkheden
11.8 Het trekken van de diagnostische conclusies
11.9 Veelgemaakte interpretatiefouten
12 Schriftelijke en mondelinge rapportage
Roy Kessels, Marc Hendriks, Mariëlle Gorissen, Ben Schmand en Annelien Duits
12.1 Inleiding
12.2 Actoren in het rapportageproces
12.3 Lengte en vorm van de rapportage
12.4 Taalgebruik en stijl
12.5 Opbouw van het neuropsychologisch rapport
12.6 Advies en indicatiestelling
12.7 Weergavegesprek
Deel 4: Werkvelden
13 Neurologie
Inge de Koning en Martine van Zandvoort
13.1 Inleiding
13.2 Procedure en werkwijze
13.3 Veelvoorkomende ziektebeelden
13.4 Tot besluit
14 Psychiatrie
Mariëlle Gorissen en Lydia Krabbendam
14.1 Inleiding
14.2 Vraagstellingen
14.3 Hersenletselpatiënten in de psychiatrie
14.4 Toegevoegde waarde
14.5 Stoorfactoren
14.6 Ziektebeelden
14.7 Tot besluit
15 Somatische neuropsychologie
Paul de Wit en Mayke Derix
15.1 Inleiding
15.2 Neuropsychologische diagnostiek bij somatische aandoeningen
15.3 Lichamelijke oorzaken van cognitieve stoornissen
15.4 Tot besluit
16 Revalidatie
Luciano Fasotti en Marc Hendriks
16.1 Inleiding
16.2 Neuropsychologische revalidatie
16.3 Het vaststellen van cognitieve beperkingen
16.4 Psychosociaal functioneren, persoonlijkheid en copingstijl
16.5 Het opstellen van het behandelplan
16.6 Leervermogen
16.7 Het evalueren van behandeleffecten
16.8 Tot besluit
17 Ouderen
Sven Stapert en Han Diesfeldt
17.1 Inleiding
17.2 Neuropsychologische diagnostiek bij ouderen
17.3 Beperkingen van het neuropsychologisch onderzoek
17.4 Aandachtspunten in het diagnostisch proces
17.5 De testbatterij
17.6 Interpretatie van neuropsychologische-testgegevens
17.7 De rol van (hetero)anamnestische informatie
17.8 Neuropsychologische differentiatie van dementie
17.9 Depressie en stemmingsstoornissen bij veroudering
17.10 Normale cognitieve veroudering en mild cognitive impairment
17.11 Tot besluit
18 Kinderen en jeugdigen
Hanna Swaab en Marc Hendriks
18.1 Inleiding
18.2 Hersenen in ontwikkeling
18.3 Leeftijd
18.4 Het diagnostisch proces
18.5 Tot besluit
19 Forensische neuropsychologie
Jos Egger en Ellen Wingbermühle
19.1 Inleiding
19.2 Geschiedenis en juridische context
19.3 Wetenschappelijk onderzoek
19.4 Het neuropsychologisch diagnostisch proces in een forensisch kader
19.5 De taxatie van risico
19.6 Tot besluit
20 Letselschade en arbeidsrechtelijke expertises
Geert Kraaijenbrink en Ed van Zomeren
20.1 Inleiding
20.2 Het werkveld: opdrachtgevers en vraagstellingen
20.3 De vertaling van testscore naar beperking
20.4 In de arena: belangentegenstellingen en kritiek
Literatuur
Register
Over de auteurs
