Leerboek neurowetenschappen voor de klinische psychiatrie
Begrip voor onderliggende mechanismen van neurobiologische aspecten
Inzicht in de neurobiologische aspecten van psychopathologie is cruciaal voor het begrip van het ontstaan en beloop van psychische stoornissen, voor het afwegen van verschillende behandelopties en voor het geven van uitleg over de klachten en de mogelijke behandelingen (psycho-educatie) aan de patiënt. Daarnaast is deze kennis essentieel voor het ontwikkelen van innovatieve behandelingen die aangrijpen op de etiologische of onderhoudende neurobiologische mechanismen.
Wisselwerking tussen het laboratorium en de spreekkamer
Om de nieuwe resultaten uit neurowetenschappelijk onderzoek naar de psychiatrische praktijk te vertalen, is het van groot belang dat clinici de ontwikkelingen kunnen volgen en op waarde kunnen schatten. Omgekeerd is het essentieel dat zij klinische observaties en vragen helpen vertalen naar nieuwe, klinisch relevante neurowetenschappelijke experimenten. Een levendige kruisbestuiving tussen het laboratorium en de spreekkamer is dan ook nodig voor de vooruitgang in het vakgebied.
Neurowetenschappelijke handvatten voor de klinische psychiatrie
Leerboek neurowetenschappen voor de klinische psychiatrie ondersteunt professionals die meer willen weten over onderliggende neurobiologische mechanismen en van de methoden om die te onderzoeken. Het uitgangspunt is niet dat alle psychopathologie vanuit het neurowetenschappelijk model te verklaren zou zijn. De neurowetenschappen bieden handvatten die complementair zijn aan andere kaders, waaronder systeemdynamiek, sociale en maatschappelijke factoren en de persoonlijke betekenis van impactvolle ervaringen tijdens de levensloop. Gedrag, met de hieraan gerelateerde emotionele en cognitieve processen, vormt de brug tussen hersenfuncties aan de ene kant (het neurowetenschappelijke model) en de context (het psychosociale model) aan de andere kant.
Dit leerboek is een uitnodiging het vak eens van een andere kant te bekijken en te oefenen met neurowetenschappelijke concepten die relevant zijn voor de dagelijkse klinische praktijk.
Inhoud
Voorwoord
Een functioneel-dimensionele visie op de psychiatrie: introductie van de Research Domain Criteria
Odile van den Heuvel, Ysbrand van der Werf, Ben Schmand, Bernard Sabbe
Deel 1 Basisprincipes van de neurobiologie
Hoofdstuk 1 Neuroanatomie
1.1 Structurele neuroanatomie: de bouw van de hersenen
Henk Groenewegen, Ysbrand van der Werf
1.2 Functionele neuroanatomie: netwerken
Linda Douw, Edwin van Dellen
1.3 Celtypen in de menselijke hersenen
Wilma van de Berg, Elly Hol
Hoofdstuk 2 Kwetsbaarheid en plasticiteit
2.1 Epigenetica
Bart Rutten, Marianne Rots
2.2 Plasticiteit in de hersenen; synaptische plasticiteit en adulte neurogenese
Harm Krugers, Helmut Kessels, Paul Lucassen
2.3 Veranderingen over de levensloop: van ontwikkeling tot degeneratie
Henning Tiemeier
Hoofdstuk 3 Modulatoren
3.1 Neurotransmitters
Gabriël Jacobs, Micha Wilhelmus
3.2 Signaaltransductie, receptoren en hersenstimulatie
Harm Krugers, Chris Baeken
3.3 Hormonale regulering
Madeleine Drent, Birit Broekman
3.4 Immuunsysteem
Benno Haarman, Carmen Schiweck, Virgil Dalm, Hemmo Drexhage
Deel 2 Methoden en technieken in de humane neurowetenschappen – 105
Hoofdstuk 4 Klinisch en gedragsonderzoek
4.1 Het neuropsychiatrisch onderzoek
Bernard Sabbe, Yolande Pijnenburg
4.2 Het neuropsychologisch onderzoek
Esther van den Berg, Manuel Morrens
4.3 Experimenteel neurowetenschappelijk onderzoek bij mensen naar cognitie en emotie
Dirk Geurts, Roshan Cools
4.4 Experimenteel onderzoek bij dieren naar neurobiologische mechanismen van psychische stoornissen
Martien Kas, Tommy Pattij, Bart Rutten
Hoofdstuk 5 Beeldvormend onderzoek
5.1 EEG, MEG, MRI en MRS
Dirk Smit, Anouk Schrantee
5.2 PET en SPECT in de psychiatrie
Jan Booij, Kurt Audenaert
Deel 3 Emotie, gedrag en cognitie
Hoofdstuk 6 Negatieve valentie
6.1 Acuut gevaar
Christiaan Vinkers, Eric Vermetten
6.2 Potentiële dreiging
Danielle Cath, Koen Schruers, Joke Baas
6.3 Aanhoudende dreiging
Hein van Marle, Bernet Elzinga
6.4 Verlies
Eric Ruhe
6.5 Frustratie bij uitblijven van beloning
Arne Popma, Harm Krugers
Hoofdstuk 7 Positieve valentie
7.1 Initiële en aanhoudende respons op beloning
Jürgen De Fruyt, Taco de Vries
7.2 Beloningsleren (reward learning)
Tommy Pattij, Anneke Goudriaan
7.3 Gewoontevorming
Louk Vanderschuren, Geert Dom
Hoofdstuk 8 Cognitieve systemen en cognitieve stoornissen, deel 1
8.1 Aandacht en cognitieve controle
Paul Eling, Luciano Fasotti
8.2 Perceptie
Edward de Haan, Chris Dijkerman
8.3 Declaratief geheugen
Roy Kessels, Ysbrand van der Werf
8.4 Taal
Peter Hagoort
8.5 Neuropsychologie van de ruimte: over oriëntatie en desoriëntatie
Albert Postma
Hoofdstuk 9 Cognitieve systemen en cognitieve stoornissen, deel 2
9.1 Intelligentie
Annemie Ploeger, Han van der Maas, Albert Ponsioen
9.2 Creativiteit
Erik Thys, Matthijs Baas
9.3 Sociale cognitie
Tim Ziermans, Hilde Geurts
Hoofdstuk 10 Circadiaan ritme en andere functies
10.1 Arousal: seks en pijn
Rik van Lunsen, Erik Scherder
10.2 Biologische klokken en circadiane ritmiek
Peter Meerlo, Marijke Gordijn
10.3 Slaap en de rol van gestoorde slaap bij psychiatrische aandoeningen
Ysbrand van der Werf, Rolf Fronczek
Personalia
Afkortingen
Register
"Al met al vind ik het Leerboek neurowetenschappen voor de klinische psychiatrie een aanrader voor klinisch werkende psychiaters die een overzicht zoeken van de neurowetenschappelijke achtergronden bij hun klinisch werk. In het bijzonder zou ik het boek willen aanraden aan aiossen en opleiders: het maakt de neurowetenschappelijke invalshoek toegankelijk voor het onderwijs. Dit boek kan een goede basis vormen om een curriculum op dit onderwerp te ontwikkelen." - Tijdschrift voor Psychiatrie (lees de volledige recensie)
Reviews 'Leerboek neurowetenschappen voor de klinische psychiatrie'
Meer over neurologie
