Grootse gedachten
Extremen in democratisch Nederland 1918-2019
De lessen van een eeuw extremen in democratisch Nederland
In 1918 riep de sociaaldemocraat Pieter Jelles Troelstra de revolutie uit en in 2019 liet Thierry Baudet de uil van Minerva een ‘boreale hemelvaart’ maken. In de tussenliggende eeuw zag ons land nog talloze andere radicalen en extremisten de revue passeren. Hoewel ze vaak de aandacht trokken, bleef hun politieke invloed beperkt. Behalve gedurende de Tweede Wereldoorlog, toen Nederland werd geregeerd door een extremistische bezettingsmacht.
Verlangen naar verheven leven
De lange eeuw extremen die Hans Schoots in Grootse gedachten bespreekt, heeft omverwerpende ideeën van allerlei snit te zien gegeven. Opmerkelijke stromingen ver aan de linkerzijde. Vele varianten op rechts. Bommenleggers. Rassenzuiveraars. En in de laatste decennia ook jihadisten. Hoe ging Nederland daarmee om?
Hoewel de overtuigingen van de radicalen en extremisten dikwijls ver uiteen lagen, kenden hun levenshoudingen één sterke overeenkomst: een verlangen naar verheven leven. In dit overzichtswerk schetst Hans Schoots indringend hoe dit verlangen zich in Nederland manifesteerde.
Over de auteur
Hans Schoots (1950) is historicus. Hij is onder meer auteur van Gevaarlijk leven. Een biografie van Joris Ivens, dat in vier talen is verschenen, van Van Fanfare tot Spetters. Een cultuurgeschiedenis van de jaren zestig en zeventig, en van Maoïstische memoires.
Hans Schoots te gast bij de Historische BoekenCast
Inhoud
- Twee hoeraatjes voor de democratie 7
- Troelstra’s revolutie en links in de jaren twintig 15
- Antidemocraten en vroeg fascisme 43
- Nederlands fascisme en nationaalsocialisme in de jaren dertig 55
- Socialisme en revolutie in de jaren dertig 79
- 1945 en later: naweeën en Koude Oorlog 97
- Provo in moderne tijden 125
- Jaren zeventig: revoluties die niet doorgingen 145
- Massa’s in beweging 175
- Schaadt het niet, dan baat het niet 203
- Ver rechts en het migratiedilemma 217
- Nederland na 9/11 235
- Cultuurstrijd in de jaren tien 253
- De open samenleving en haar vijanden 279
Verantwoording 297
Noten 305
Literatuur 336
Archieven en andere vindplaatsen 354
Illustratieverantwoording 357
Afkortingen 359
Personenregister 363
Reviews 'Grootse gedachten'
In de media
‘Utopische opvattingen zijn hoe dan ook niet nieuw, laat historicus Hans Schoots zien in Grootse gedachten, een beschrijving van honderd jaar radicalisme en extremisme in Nederland.’ – Historisch Nieuwsblad
‘Hans Schoots brengt helder in beeld hoe extreme bewegingen in Nederland ontstonden. Van geradicaliseerde krakers en Kick Out Zwarte Piet tot extreemrechtse partijen. Soms is hij een tikje betweterig, maar zijn boek is uiterst relevant.’ – De beste non-fictie boeken van de afgelopen maand volgens Trouw
‘Schoots’ boek maakt scherp duidelijk dat boosheid en activisme bij de samenleving horen, dat de polarisatie waarmee Wilders nu ‘‘het land terug aan de Nederlanders wil geven’’ zeker niet van gisteren is. Schoots beschrijft levendig het fascisme van de Leidse filosoof Bolland en de schrijver-activist Erich Wichmann in de jaren twintig.’ – NRC
‘Grootse gedachten is een uitgebreid overzicht van in theorie ondermijnende verheven idealen, en van ideeën die soms daadwerkelijk gevaarlijk bleken, zoals die van het moslimfundamentalisme die in ons land leidden tot moord en aanslagen. Daarnaast heeft de auteur aandacht voor onverwachte extreme varianten – waaronder serieuze als de Molukse gijzelingen en treinkapingen en achteraf hilarische als het plan van boer Koekoek in de jaren zestig om de voorzitter van het landbouwschap, verantwoordelijk gehouden voor de vermaledijde ruilverkaveling, te ontvoeren en zijn huis in brand te steken.’ – De Groene Amsterdammer
Fragment op Historiek: Nederlands jihadisme vooral aantrekkelijk voor jongeren
