Over het humanisme
HEIDEGGER
Heideggers Over het humanisme is het inmiddels fameuze gelegenheidsgeschrift waarin Heidegger het humanisme als het globale ethos van de Westerse cultuur en de daarvoor bepalende metafysica onder kritiek stelt. Het werd geschreven in 1946, in hetzelfde jaar waarin Sartre publiekelijk het existentialisme als een humanisme verdedigt. Heidegger geeft in de brief antwoord op een drietal vragen die de Franse filosoof Jean Beaufret had gesteld in een brief van 10 november 1946, enige tijd na een tweedaags bezoek aan Heidegger. De tekst wordt gepubliceerd in 1947, samen met Plato's leer van de waarheid, hetzelfde jaar waarin de Verenigde Naties de Universele verklaring van de rechten van de mens uitbrengen.
De vertaling volgt de tekst van de tiende herziene separate editie en wordt uitgebracht als spiegelvertaling in een kritische editie waarvoor de vijf verschillende edities van de tekst onderling werden vergeleken.
In: De uil van Minerva, vol. 21, nummer 2-3 (lente-zomer 2006)
"Men kan over de 'persoon Heidegger' veel vertellen, maar eigenlijk overleeft het oeuvre de maker die dood en begraven is. Dat oeuvre is zo inspirerend en zo levend dat het nog een hele toekomst voor zich schijnt te hebben en dat het zich door geen 'contra'- en 'pro'-gedoe laat raken. Alleen in de 'politiekcorrecte' media, waar de aanstellerij weelderig tiert, lijkt het interessant steeds opnieuw dat nazi-tuintje van Heidegger om te spitten om toch maar een 'verdacht' spoor te kunnen onthullen.
Chris Bremmers kunnen we gelukkig niet van zo'n aanstellerij verdenken.
[...]
Interessant is dat deze uitgave een tekstkritsiche uitgave van Heideggers essay [de Humanisme-Brief van 1947] is geworden, waarbij de tekstbezorger eerdere redacties en gepubliceerde versies vermeldt en vergelijkt.
Bovendien is er het volgende: steeds is de 'Humanisme'-tekst als een antwoord aan Jean Beaufret, een Franse filossofieprofessor, gepresenteerd. Dit was terecht, maar nooit kregen we de brief van Beaufret zelf te zien. Bremmers zorgt nu voor een volledig dossier en biedt de lezer de oorspronkelijk in het Frans geschreven brief, begeleid door de Nederlandse vertaling, waarop dan Heideggers klassiek geworden antwoord in spiegelvertaling (Duits/Nederlands) volgt, voorzien van annotaties en afgesloten met een uitvoerige filologisch-historische verantwoording." - Jaques de Visscher
In: Tijdschrift voor filosofie, jaargang 2006, nr. 1
"De nieuwe vertaling is minder ambitieus wat aantekeningen en commentaren betreft maar bevat, en dat is uniek, de (Frantalige) brief van Jean Beaufret waarop Heideggers brief een antwoord was. De originele tekst en de vertaling van de twee brieven zijn parastatisch afgedrukt. De tekst van de humanismebrief volgt de tiende herziene separate editie, verschenen bij Klostermann in 2000. Bremmers heeft ook een nawoord toegevoegd waarin hij de correspondentie tussen Heidegger en Beaufret rondom de humanismebrief toelicht, met name vanuit het door Beaufret opgeworpen vraagstuk van de verhouding tussen ontologie en ethiek bij Heidegger. Hij situeert de brief binnen Heideggers oeuvre en geeft een relevante bibliografie. Iets meer aandacht voor de rijke "Wirkungsgeschichte" zou op haar plaats geweest zijn. Het boek besluit met een beknopt register van Griekse, Latijnse en Franse termen en zinsneden met vertaling.
Op de inhoud van heidegger hoeft hier niet te worden ingegaan. De nieuwe vertaling is adequater, consequenter en leesbaarder dan de vorige, die soms prachtige staaltjes van vervlogen, kostelijk archa?sch-academisch Nederlands bevatte. De Griekse woorden werden getranscribeerd.
[...]
En dan dit enigmatische zinnetje tegen het einde van de brief: "Sein erst gew?hrt dem Heilen Aufgang in Huld und Andrang zu unheil dem Grimm" (p. 120). G.H. Buijssen vertaalde dit in 1973 als volgt: "Pas het zijn vergunt het helende in gratie te dagen en tot onheil te dringen van de grimmigheid" (p. 70). Chris Bremmers maakt hiervan: "Eerst het zijn staat het helende toe te dagen tot gunst en het woest aan te sturen op onheil" (p. 121). Ik zou niet durven te zeggen welke vertaling van deze 'neo-pre-socratische' orakelspreuk de meest treffende is, maar voor beide heb ik de grootste bewondering." - Pieter Lemmens