Diversiteit in het sociaal domein
Op weg naar intercultureel vakmanschap
Welke factoren zijn van invloed op de identiteitsvorming en participatie van jonge Nederlanders met een niet-westerse migratieachtergrond? En wat hebben zij nodig om succesvol deel te kunnen nemen aan de maatschappij? De beantwoording van deze vragen ligt in het ontwikkelen van intercultureel vakmanschap. Diversiteit in het sociaal domein neemt de sociaal professional mee op zijn of haar weg naar intercultureel vakmanschap. De Triple K-methode en het brugmodel spelen hierbij een belangrijke rol.
Diversiteit in het sociaal domein bestaat uit drie delen: Kennis, Houding en
Vaardigheden.
- In Deel I worden de sociale en maatschappelijke vraagstukken behandeld die samenhangen met intercultureel vakmanschap, zoals kennis over migratie, identiteit, acculturatie, sociaal kapitaal, sociale participatie, culturele diversiteit en interculturele communicatie.
- In Deel II wordt aandacht besteed aan de visie en houding van mensen ten aanzien van de ander en aan beeldvorming. Aan bod komen ook de belangrijkste houdingsaspecten en uitgangspunten die helpen bij het omgaan met culturele diversiteit.
- In Deel III wordt uitgebreid ingegaan op interculturele vaardigheden én hoe je deze kunt oefenen in de praktijk. Dat laatste is noodzakelijk voor het ontwikkelen en demonstreren van intercultureel vakmanschap. De casussen verhelderen de theorie uit het boek en de toepassing ervan bij het intercultureel werken.
Op website bij dit boek staan video’s, vragen, opdrachten, kennisclips, achtergrondartikelen en een begrippentrainer.
Diversiteit in het sociaal domein is geschreven voor zowel aankomende als ervaren sociaal professionals. Met behulp van kennis, houding en vaardigheden leren zij zich te bekwamen in intercultureel vakmanschap.
Voorwoord 9
Inleiding 13
Deel I Kennis 25
1 Wat is intercultureel vakmanschap? 27
1.1 Versnippering intercultureel vakmanschap 29
1.2 Mismatch tussen theorie en praktijk 30
1.3 De beroepsgroep sociaal professionals is overwegend wit 31
1.4 Wanneer is sprake van cultuurverschillen? 33
1.5 Hyperrelativering van het begrip ‘diversiteit’ 34
1.6 Focus op niet-westerse migranten onvoldoende belicht 37
2 Migratie, identiteit, cultuur, acculturatie en culturele diversiteit 45
2.1 Migratiegeschiedenis 45
2.1.1 Migratie op wereldschaal 46
2.1.2 Top 4 van niet-westerse islamitische migrantengroepen in Nederland 47
2.1.3 Motieven van migratie 49
2.1.4 Verschillende cohorten migranten 51
2.2 Mainstream Nederlanders en migranten 54
2.2.1 Mainstream binnen een etnische gemeenschap 57
2.3 Identiteitsvorming 59
2.3.1 Identiteit en cultuur 60
2.3.2 Identiteit, sociaal kapitaal en sociale participatie 63
2.3.3 Meervoudige identiteiten en Twenty Statements Test (TST) 68
2.3.4 Identiteit en (super)diversiteit 71
2.4 Acculturatie 74
2.4.1 Acculturatiemodellen 76
2.4.2 Succes- en risicofactoren 87
2.5 Diversiteit in opvoeding 97
2.6 Communicatiemodellen 103
3 Participatie, hulpbronnen en interventies 111
3.1 Triple K-hulpbronnen 111
3.1.1 EWB-model als analyse-instrument 112
3.2 Participatiegraad: indicatoren voor een geslaagde participatie 114
3.3 De participatie van niet-westerse Nederlanders 116
3.4 Participatiebevorderende interventies 118
3.4.1 Sociaal netwerk 119
3.4.2 Randvoorwaarden 122
3.4.3 Relationele vaardigheden 125
3.4.4 Sociale vaardigheden 127
3.4.5 Hoe nu verder met interventies? 130
Deel II Houding 133
4 Culturele diversiteit, beeldvorming en houdingsaspecten 135
4.1 Nederland als multi-etnische samenleving 135
4.1.1 Overschatting zelfkennis 138
4.1.2 Over-romantisering 138
4.1.3 Integratiedebat 139
4.2 Visies op cultuur 143
4.2.1 Etnocentrisme versus cultuurrelativisme 143
4.2.2 Plus/min tolerantie-participatiematrix 146
4.2.3 Ruimte en mogelijkheden voor participatie 152
4.3 Sociaal professionals en beeldvorming 152
4.3.1 Negatieve beeldvorming 154
4.4 Mensen met meervoudige identiteiten over cultuurverschillen en beeldvorming 157
4.4.1 Uitsluiting 158
4.4.2 Socialisatie 158
4.4.3 Ontwikkelkansen 160
4.5 Zes werkzame houdingsaspecten 160
4.5.1 Houdingsaspecten peilen aan de hand van checkvragen 161
4.5.2 Zelf je houdingsaspecten checken 166
5 Dilemma’s bij professioneel handelen 171
5.1 Dilemma’s onder niet-westerse jongeren 172
5.1.1 Culturele oriëntaties 174
5.1.2 Sociale omgeving 175
5.2 Dilemma’s van de sociaal professional 175
5.2.1 Uitgangspunten van intercultureel vakmanschap 176
5.2.2 Sociaal professionals in een gedwongen kader 186
5.2.3 Sociaal professionals in een vrijwillig kader 187
5.2.4 Jongerenwerk en ervaringsdeskundigen met een migratieachtergrond 189
5.3 Verschil in perspectieven 191
Deel III Vaardigheden 203
6 Communicatief handelen 205
6.1 Interculturele vaardigheden en duurzaam contact 205
6.2 Brugmodel toepassen 207
7 Methodisch handelen, integratie en reflectie 213
7.1 De Triple K-methode toepassen 213
7.2 Integratie van het brugmodel en de Triple K-methode 218
7.2.1 Verschillen brugmodel en Triple K-methode 219
7.2.2 Combinatie brugmodel en Triple K-methode 219
7.2.3 Casusanalyses met brugmodel en Triple K-methode 220
7.3 Toenemende complexiteit 225
7.4 Reflectie op de drie fundamenten 229
Begrippenlijst 231
Literatuur 237
Illustratieverantwoording 245
Bijlage 1
Triple K-methode en brugmodel in de praktijk 247
Bijlage 2
Checkvragenlijst: demonstratie van 6 houdingsaspecten 251
Dankwoord 253
Register 255
Over de auteur 259
Ook interessant
