Zutphen 1572
De geschiedenis van een bloedbad
Zutphen in het rampjaar 1572
In juni 1572 sluit Zutphen zich aan bij de opstand van Willem van Oranje tegen de Spaanse koning Filips II. De maanden daarna verlopen dramatisch. Niet alleen Zutphen, ook de rest van Gelre en Overijssel is het toneel van een gewelddadige burgeroorlog. Geestelijken worden gemarteld en vermoord, kerken en kloosters geplunderd en verwoest. Families zijn tot op het bot verdeeld en tientallen inwoners zoeken elders een veilig heenkomen. Verdraagzaamheid maakt plaats voor verdeeldheid.
In het najaar keert het tij. Oranje vlucht en op 16 november 1572 neemt het Spaanse leger Zutphen in. Daarna wordt de stad geplunderd en gestraft. Waar 1572 voor de Zutphenaren een jaar werd om snel te vergeten, ontstond buiten de stad juist een levendige herinneringscultuur en propagandastrijd over bloeddorstige Spanjaarden en arme Zutphenaren. Volgens die verhalen werd in 1572 de stad in brand gestoken, werden vrouwen verkracht en honderden burgers door wrede Spanjaarden in de IJssel verdronken.
Eigentijdse bronnen laten echter een ander beeld zien. Waar komen die gruwelverhalen vandaan? Wat maakten Zutphenaren in 1572 nu wél mee? Wat merkten de inwoners van omliggende steden als Kampen en Zwolle van de strijd? En waarom is het bloedbad in het collectieve geheugen gegrift?
Over de auteur
Johan Visser (1997) is historicus en gespecialiseerd in de geschiedenis van de Nederlanden in de zestiende en zeventiende eeuw. Zijn afstudeeronderzoek naar Zutphen in 1572 werd bekroond met de Fruinprijs 2022. Hij is promovendus bij het Instituut voor Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Eerder onderzocht hij de correspondentie van Willem van Oranje en verscheen mede onder zijn redactie het boek Willem van Oranje in brieven. De Opstand in 1572.
Reviews 'Zutphen 1572'
In de media
‘Een opwindend verhaal, omdat Visser aantoont dat een ogenschijnlijk ingesleten onderdeel van de vaderlandse geschiedenis nog kan worden afgekrabd en van een nieuwe betekenis voorzien.’ – de Volkskrant ★★★★
‘Johan Visser bewijst zich als een behendig onderzoeker.’ – NRC
‘Het is de verdienste van Johan Visser dat hij op grond van uitvoerig onderzoek en goed beredeneerde conclusies nieuw licht heeft geworpen op de geschiedenis van Zutphen in 1572 en het heersende inzicht heeft gecorrigeerd of niet aannemelijk gemaakt. Hij doet dat stap voor stap, in een heldere stijl en goed beargumenteerd. Zo laat hij zien hoe men geschiedenis moet schrijven. Zutphen 1572 is een voorbeeldig boek.’ – Nederlands Dagblad
‘Uitgebreid nieuw bronnenonderzoek met frisse ogen kan veel nieuws opleveren over een ogenschijnlijk bekende gebeurtenis. Alleen al door alle informatie die Visser biedt over de verwikkelingen in Oost-Nederland in 1572 is dit boek een aanrader voor eenieder die zich met de Opstand bezighoudt.’ – BMGN — Low Countries Historical Review, Volume 138 (2023)
‘Dit goed gecomponeerde en heel leesbaar geschreven boek noodt tot nadenken, en kritiek en reflectie op wezenlijke punten. Het voorspelt het beste voor Johan Vissers volgend onderzoek.’ – Historisch Jaarboek voor Gelderland
‘Zutphen 1572 is een boek dat bevraagt, bevestigt en prikkelt. Het is gebaseerd op uitgebreid archiefonderzoek, een brede oriëntatie in de historiografie, en de conclusies die daaruit volgen zijn eerder gedegen en genuanceerd dan wild en wereldschokkend. Visser neemt de lezer daarbij vakkundig bij de hand, schrijft vlot en informerend, en weet analyse en anekdote goed in evenwicht te houden. Een knap boek, dat smaakt naar meer.’ – Tijdschrift voor Geschiedenis 136 (2)
