Cultuur en betekenis
Filosofie van de geesteswetenschappen
Helder overzicht van de belangrijkste theorieën en methoden uit de geesteswetenschappen
In tijden van politieke onrust, ontwikkelingen rondom AI, globalisering en een klimaatcrisis zijn de geesteswetenschappen relevanter dan ooit. Werd vroeger hun wetenschappelijkheid nog wel eens ter discussie gesteld, tegenwoordig zijn ze onmisbaar bij interdisciplinair onderzoek rondom grote maatschappelijke ontwikkelingen. Toch staat geesteswetenschappelijk onderzoek ook vandaag nog onder druk, vanwege enerzijds beschuldigingen van ‘cultuurmarxisme’ en anderzijds juist de roep om expliciete politieke betrokkenheid.
Het is daarom meer dan ooit van belang om goed in kaart te brengen wat de geesteswetenschappen kunnen bieden, welke wetenschappelijkheid zij bezitten en welke kennis en inzichten zij genereren. In Cultuur en betekenis biedt filosoof Eddo Evink een helder en beargumenteerd overzicht van de belangrijkste theorieën en methoden uit de geesteswetenschappen. Daarbij heeft hij speciale aandacht voor hedendaagse perspectieven, gender, postkolonialisme en digital humanities.
Over de auteur
Eddo Evink is hoogleraar Filosofie van techniek, media en cultuur aan de Faculteit Cultuurwetenschappen van de Open Universiteit. Hij publiceerde eerder Transcendence and inscription. Jacques Derrida on Metaphysics, Ethics and Religion (2019) en veel artikelen over fenomenologie, hermeneutiek en metafysica.
Inleiding 11
DEEL I. Voorgeschiedenis en hermeneutiek 15
1. Cultuur en geesteswetenschappen 17
1.1 Wat is cultuur? 18
1.2 Wat is wetenschap? 21
1.3 Natuurwetenschappen en geesteswetenschappen 23
1.4 Verschillen in de geesteswetenschappen 25
1.5 Interdisciplinair onderzoek 27
2. Geschiedenis van de geesteswetenschappen 30
2.1 Voorlopers van de geesteswetenschappen 30
2.2 Voorgeschiedenis van de hermeneutiek 33
2.3 Vroegmoderne tijd 38
2.4 Moderne geesteswetenschappen: filosofische kaders 41
2.5 Moderne geesteswetenschappen: maatschappelijke ontwikkelingen 51
2.6 Methodologie 54
2.7 Grondslagen en geldigheid: neokantianisme 57
2.8 Sociale en geesteswetenschappen 59
3. Hermeneutiek 61
3.1 Wilhelm Dilthey 61
3.2 Martin Heidegger 72
3.3 Hans-Georg Gadamer 78
3.4 Vergelijking 87
DEEL II. Verborgen betekenissen 89
4. Structuralisme 91
4.1 Ferdinand de Saussure 91
4.2 Roman Jakobson 95
4.3 Claude Lévi-Strauss 98
4.4 Roland Barthes 102
4.5 Vergelijking 107
5. Psychoanalyse 108
5.1 Sigmund Freud 109
5.2 De theorie van de psychoanalyse 110
5.3 Kritiek op de psychoanalyse 118
5.4 Psychoanalyse en literatuur 119
5.5 Psychoanalyse en geschiedenis 122
5.6 Psychoanalyse en cultuur 123
5.7 Jacques Lacan 124
5.8 Vergelijking 126
6. Kritische theorieën 128
6.1 Marxisme 129
6.2 Kritische theorie 132
6.3 Michel Foucault 147
6.4 Pierre Bourdieu 152
6.5 Vergelijking 155
DEEL III. Integratie 157
7. Paul Ricoeur 159
7.1 Van fenomenologie naar hermeneutiek 160
7.2 Hermeneutiek en structuralisme 161
7.3 Hermeneutiek, ideologiekritiek en psychoanalyse 170
7.4 Polysemie 173
7.5 Narratieven 174
8. Jacques Derrida 179
8.1 Levensloop en typering 179
8.2 Deconstructie 183
8.3 Différance 188
8.4 Deconstructie van de metafysica 190
8.5 Deconstructie en hermeneutiek 193
8.6 Taalhandelingen 200
8.7 Literatuur 201
8.8 Vergelijking 201
DEEL IV. Nieuwe richtingen 203
9. Gender en postkolonialisme 205
9.1 Gender: maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen 205
9.2 Gender en sekse 209
9.3 Judith Butler 212
9.4 Postkolonialisme 215
9.5 Edward Said: oriëntalisme 217
9.6 Gayatri Chakravorty Spivak 219
9.7 Vergelijking 221
10. Techniek, digitalisering, klimaat en de geesteswetenschappen 223
10.1 Techniek en cultuur 223
10.2 ai en cultuur 225
10.3 Bruno Latour 228
10.4 Digital humanities 237
10.5 Environmental humanities 244
Besluit 253
Dankwoord 257
Noten 259
Literatuur 263
Begrippenlijst 267
Namenregister 283
Reviews 'Cultuur en betekenis'
In de media
‘Deze inleiding is niet alleen interessant voor academici. Ten grondslag aan de geesteswetenschappen ligt immers de vraag wie wij zijn: als mens en als samenleving.’ – Filosofie Magazine
‘Een diepgravende analyse van belangrijke theorieën en methoden uit de geesteswetenschappen. In zeer intelligente, verdiepende stijl geschreven.’ – NBD Biblion
‘Waarom is een boek of een kunstwerk betekenisvol? Eddo Evink schreef een rijk handboek over de geesteswetenschappen dat inzicht geeft in hoe je hier zinnig over na kunt denken. Want ook voor interpreteren bestaan regels.’ – Filosofie Magazine
Gerelateerde uitgaven
Metafysica
_w173_h400.png)
Wat maakt de mens?
Wat is waarheid?
Erfenissen van de Verlichting
