‘De schaduw van de zwarte hond is een van die zeldzame werken waar het historische, het existentiële en het persoonlijke samenkomen op een manier waardoor ze elkaar wederzijds versterken.’ - Paul Verhaeghe, doctor in de klinische psychologie en hoogleraar aan de Universiteit Gent
Er is steeds meer aandacht voor, in de zorg én in de media. Dankzij campagnes en initiatieven zoals ‘Hey, het is oké’ en het Depressiegala op Blue Monday is depressie nu beter bespreekbaar dan ooit. Maar hoeveel we er ook over praten, toch hebben we nog amper grip op deze stoornis, aldus filosoof en psycholoog Bert van den Bergh. Hij schreef daarom het boek De schaduw van de zwarte hond. Hierin gaat hij in op de vraag wat er in de ervaring van depressie schuilgaat en welke rol onze cultuur daarbij speelt.
Hoewel depressie veel voorkomt, tasten we wat betreft de aard en behandeling ervan nog altijd in het duister. Dit komt volgens Van den Bergh omdat de stoornis vooral wordt benaderd als hersenziekte of hersenaandoening. De nadruk wordt daarbij gelegd op onze (neuro)biologische gevoeligheid zonder dat we echt stilstaan bij de maatschappelijke factoren die op deze gevoeligheid inwerken. Nog minder, aldus de auteur, wordt ingegaan op de culturele bronnen van deze impact. Deze blinde vlek in de depressieduiding stelt Van den Bergh in zijn boek centraal, en werpt zo een tegenlicht op het gangbare begrip van deze ‘stemmingsstoornis’.
In de culturele context bezien, is depressie geen stemmingsstoornis maar een afstemmingsstoornis, zo betoogt Van den Bergh. De zogeheten ‘depressie-epidemie’ is het gevolg van een te grote kloof tussen hoe we werkelijk zijn en hoe we ons (moeten) laten zien. Er is te veel, er kan te veel en er moet te veel in onze ‘manische’ laatmoderne samenleving. Ons gezicht op Facebook moet stralen maar dat is lang niet altijd een reflectie van hoe we ons echt voelen. Er lijkt sprake van ‘verplicht optimisme’ waardoor er geen ruimte meer is voor de ‘melancholie’ van weleer. Dit inzicht is cruciaal, als we depressie beter willen begrijpen, behandelen of voorkomen.
Bert van den Bergh heeft met De schaduw van de zwarte hond een rijk en fascinerend boek geschreven dat een heel nieuw licht werpt op een fenomeen dat al zo veelvuldig is beschreven. Het is een must-read voor iedereen die kampt met een burn-out, depressie of quarterlifecrisis, voor professionals in de geestelijke gezondheidszorg en voor iedereen die zich afvraagt waar het huidige massale ‘onbehagen in de cultuur’ vandaan komt.
Voorwoord
Depressiealarm
De matroesjkadroom
Individuele en sociale pathologie
De zwarte hond
Spokenjacht?
Maatschappelijk en wetenschappelijk probleem
Depressie en melancholie
Melancholie als nooduitgang?
Biopolitiek speerpunt
Welke (psycho)taal spreken wij?
De mens als afstemmingswezen
1 De greep van de dsm
Niemand zag het aankomen
Verborgen ziektelast, aanzwellend depressiealarm
Levensgeluk en existentiële nood
Freud aan de kant gezet
Van lokale hulpgids tot mondiale ggz-bijbel
Is dit somberheid? Is dit normaal?
2 De malaise van de laatmoderniteit
In de greep van de biopolitiek
Depressie als kernstoornis van de laatmoderne samenleving
Pathologie van de verantwoordelijkheid
Liberalisme als voldongen feit?
In de overgang of in de penarie?
Het voetspoor van Marx en de zijnen
De tijd uit zijn voegen
Ontstemde moderniteit
De vrije markt als echoput
Wat beweegt het individu van nu?
3 Homo oeconomicus-mobilis-libidinosus
Bevrijding van de passies
Het keerpunt van de psychiatrie
Uitsluiting of insluiting?
Affectieve stoornis van een gepassioneerd subject
Een kleine concessie met grote gevolgen
Leve de ondeugd!
Het liberalisme op de spits gedreven
Productiedrang en consumptiedwang
4 De geboorte van de psychiatrie en de verdwijning van de melancholie
Wetenschappelijke vernieuwingsdrift
Depressie in de maak
Het transitiemoment van de romantische psychiatrie
Van gestoord intellect naar verstoorde passies
Zielkunde zonder ziel
De grote synthese
5 (Af)stemmingsstoornis
Een onbekend syndroom
Verwrongen stoornis, verzonken sfeer
Doodse taal en levende ervaring
Geremdheid of ontstemdheid?
Ritmiek en ritmegebrek
Depressie als zelfbescherming?
6 Inzichten en uitzichten
Individuele en collectieve ontstemdheid
Verstoorde ritmiek in 24/7
Wat kunnen we nu weten? Wat staat ons te doen? En waarop mogen we hopen?
Elementaire bewogenheid
Actuele afstemmingsverschijnselen
Besluit: op zoek naar de verloren tijd
Dankwoord
Literatuur
Noten
Over de auteur
'Het boek biedt fijn materiaal om over te denken en tot je door te laten dringen. Vanwege de toegankelijke en didactische presentatie leest het prettig (als je het niet snapt: gewoon doorlezen, dan pak je de draad vanzelf weer op). Als individu of in een Multiloog- of Mad Studies-leesgroepje kun je er wijzer van worden. En misschien wel komen tot maatschappelijke actie, om wie weet heel gewone ouderwetse ggz-preventie op te baseren.' - Tijdschrift Deviant
'Voor psychiaters die hun professionele horizon over depressie niet enkel willen uitbreiden, maar ook als basis voor hun praxis willen gebruiken, is dit een onmisbaar boek. Het is een mijlpaal in de depressieliteratuur.' - Marc Calmeyn in Tijdschrift voor Psychiatrie
'Die sterke fixatie op het eigen ik, de dwang om alles uit jezelf te halen, is wijdverbreid. De ontevredenheid die daaruit voortkomt, kan zich verdiepen tot het gevoel een buitenstaander te zijn - dan is je "afstemming" op een elementair niveau verpest. En dan is de depressie nabij.' - Bert van den Bergh in Filosofie Magazine
'De analyse in De schaduw van de zwarte hond is een cultuurkritiek, zeker, maar een cultuurkritiek waarin een radicaal andere manier van kijken naar depressie besloten ligt. Of depressie begrijpen als afstemmingsstoornis leidt tot voortvarend inzicht in wat het is en hoe we ermee om moeten gaan, moeten we nog zien. In ieder geval is het een sympathiek idee, omdat het onze blik verruimt en daar behalve het depressieve individu ook zijn depressief-makende omgeving in opneemt.' - Wolter de Boer, Hard//hoofd
'Hij [Bert van den Bergh] beschrijft hoe we van onszelf een bv hebben gemaakt, waarin ieder aspect van ons leven succesvol moet zijn. Een ‘ultra-liberale’ wereld met uiteindelijk twee soorten mensen: winnaars en verliezers. Een andere mogelijkheid lijkt niet meer te bestaan. We moeten mobiel zijn, producent van ons eigen leven, consument voor de Markt en ook nog eens sociaal. Zo schetst Van den Bergh onze tijd. Het is bijna vreemd dat er niet-depressieve mensen bestaan in zijn wereld.' - Floris van der Pol, Nexus-instituut.nl
'Waar de meeste onderzoekers de oorzaak van de depressie ín het individu zoeken, zoekt Van den Bergh deze dus meer daarbuiten. En het leidt hem naar een fascinerende conclusie: “Depressie is in veel gevallen geen stemmingsstoornis, maar een afstemmingsstoornis.” ' - Scientias.nl
'Is er een andere weg, een oplossing voor de depressieve mens? Ja, die is er, zegt Van den Bergh, die hier ook uit eigen ervaring spreekt. In poëtische termen: "De oplossing is niet weggaan, maar ingaan, je laten gaan, precies daar waar je bent. Het leven is niet elders, er is geen elders." Een boek dat zeer te denken geeft.' - Jan van Hooydonk, Volzin
"Volgens mij is depressie niet iets wat van buiten komt, maar van binnen: we nemen allemaal deel aan een levensstijl die ons een verkeerde kant op duwt, aan een cultuur die depressogeen is, zoals ik dat noem. We leven in een ultra-liberale tijd. Sinds de jaren zestig hebben we het individu en zijn egoïsme steeds meer op de troon geplaatst, ons economisch systeem is hier op gebaseerd. We hebben eerst onszelf en daarna de markt bevrijd. Die markt heeft ons nu bij onze lurven." - Bert van den Bergh in Trouw (15 januari 2019)
'Ondanks de zo nu en dan pittige filosofische verhandelingen vond ik de inhoud van dit boek bijzonder waardevol. Het medisch model heeft voor mij zeker niet afgedaan. Wel biedt het de uitdaging om als zorgverlener met nieuwe aandacht af te stemmen op de patiënt als individu, en op het begrip depressie in het algemeen als fenomeen van onze tijd.' - Anne Onnink (De VVP)
'Het boek is heel interessant voor psychologen en filosofen die geïnteresseerd zijn in het denken over depressie die niet terugschrikken voor het lezen van theoretisch werk. De zienswijze van dit boek is verfrissend in een tijd waarin veel (populair)-psychologische boeken vooral gaan over neurobiologie en (toepassingen van) cognitieve gedragstherapie. Het is hard nodig dat ons vakgebied, de psychologie, zichzelf kritisch bevraagt en haar eigen paradigma’s blijft onderzoeken.' - Meesters in de Psychologie
Je hebt een zakelijk account nodig om dit product te kunnen bestellen. Je bent nu ingelogd met het e-mailadres: .
Wil je dit e-mailadres gebruiken voor je zakelijk account?
Ander e-mailadres gebruiken voor zakelijk account Huidig e-mailadres gebruiken voor zakelijk account