Inleiding in de gezondheidspsychologie
Inleiding in de gezondheidspsychologie behandelt de rol van menselijk gedrag bij het behouden van een goede gezondheid en bij ziekte. Preventie en gezondheids-bevorderend gedrag komen hierbij uitgebreid aan de orde.
Het boek is opgedeeld in twee delen.
- In deel I wordt uitgelegd wat gezondheidspsychologie precies inhoudt en welke perspectieven, theorieën en modellen er een rol bij spelen. Ook de gedragsmatige en mentale aspecten van gezondheid, met aandacht voor preventie, komen aan bod.
- In deel II staan specifieke ziektebeelden centraal en de rol van psychosociale aspecten binnen die ziektebeelden. De interventies die ingezet kunnen worden ter behandeling of verbetering van de psychosociale uitkomsten van ziekte worden ook uitgebreid besproken. Hierbij is uiteraard ook aandacht voor de effectiviteit van deze interventies.
Elk hoofdstuk eindigt met een samenvatting, een begrippenkader en tips voor de (aankomende) professional. Het boek bevat herkenbare casuïstiek en voorbeelden uit het Nederlandse zorgstelsel. Daarmee sluit het boekgoed aan op het toekomstige werkveld van de student.
Inclusief website
Op de website bij het boek staan activerende oefeningen, begrippentrainers en oefententamens. Ook zijn er video’s en kennisclips te vinden waarin centrale begrippen en modellen worden uitgelegd.
Doelgroep
Inleiding in de gezondheidspsychologie is bestemd voor opleidingen in het sociale en zorgdomein. Daarnaast is het boek geschikt voor professionals die zich bezighouden met gezondheid en ziekte.
Ferdi en Marijke de Goede hebben een eigen praktijk in de generalistischebasis- ggz. Ferdi is daarnaast consultant arbeid & gezondheid en docent in het hoger onderwijs. Marijke de Goede is GZ-psycholoog.
Inleiding 13
1 Wat is gezondheidspsychologie? 17
1.1 Wat is gezondheid? 19
1.2 Geschiedenis van gezondheid 22
1.2.1 Vroege benaderingen van gezondheid en ziekte 22
1.2.2 De humeuren 23
1.2.3 Het ontstaan van de wetenschappelijke benadering 25
1.2.4 Andere centrale wetenschappelijke inzichten 26
1.3 Modellen van gezondheid en ziekte 30
1.3.1 Het biomedische model 30
1.3.2 Biopsychosociaal model van gezondheid 32
1.4 Gezondheidspsychologie 33
1.4.1 Psychologische factoren 33
1.4.2 Sociale factoren 36
1.5 Samenvatting 40
Literatuur 42
2 Perspectieven op gezondheid en ziekte 45
2.1 Fysieke gezondheid van de Nederlander 46
2.2 Psychologische gezondheid van de Nederlander 48
2.3 Preventie versus curatie 50
2.3.1 Curatie 50
2.3.2 Preventie 54
2.4 Culturele achtergrond in gezondheid en ziekte 61
2.5 Samenvatting 64
Literatuur 66
3 Gedragsverandering: modellen en methoden 71
3.1 Modellen van gedragsverandering 73
3.1.1 Health Belief Model (HBM) 73
3.1.2 Theorie van beredeneerd gedrag (TPB) 74
3.1.3 Het transtheoretisch model 77
3.1.4 Health Action Process Approach-model (HAPAmodel) 79
3.1.5 Elaboration Likelihood Model (ELM) 81
3.2 Methoden van gedragsverandering 85
3.2.1 Motiverende gespreksvoering (MGV) 85
3.2.2 Cognitieve gedragstherapie (CGT) 89
3.2.3 Acceptance and Commitment Therapy (ACT) 92
3.3 Samenvatting 96
Literatuur 99
4 Verslaving en risicogedrag 103
4.1 Componenten van een verslaving 104
4.2 Seksverslaving 107
4.2.1 Psychosociale factoren 109
4.2.2 Interventies 111
4.2.3 Seksueel risicogedrag 113
4.3 Alcoholverslaving 114
4.3.1 Psychosociale factoren 116
4.3.2 Interventies 118
4.3.3 Risicovol alcoholgebruik 121
4.4 Verslaving aan drugs, inclusief medicijnen 122
4.4.1 Psychosociale factoren 123
4.4.2 Interventies 124
4.5 Samenvatting 126
Literatuur 128
5 Voeding en beweging 133
5.1 Overgewicht in Nederland 135
5.2 Beweging in Nederland 137
5.3 Psychosociale antecedenten van overgewicht 139
5.3.1 Sociaaleconomische status 139
5.3.2 Opvoeding 141
5.3.3 Psychosociaal trauma 143
5.4 Psychosociale antecedenten van beweging 144
5.4.1 Sociaaleconomische status 144
5.4.2 Sociale invloed 145
5.4.3 Self-efficacy 146
5.5 Interventies met betrekking tot overgewicht 147
5.5.1 CooL-programma 148
5.5.2 SLIMMER-programma 150
5.5.3 Beweegkuur 151
5.6 Eetgedrag 151
5.6.1 Emotie-eten 151
5.6.2 Selectief eten 153
5.7 Voeding en gezondheid 156
5.7.1 Vlees 156
5.7.2 Zout 157
5.7.3 Omega-3-vetzuren 159
5.8 Samenvatting 160
Literatuur 163
6 Stress en gezondheid 169
6.1 Wat is stress? 170
6.1.1 Acute stress 174
6.1.2 Chronische stress 177
6.2 De invloed van stress op gezondheid 178
6.2.1 Hart- en vaatziekten 178
6.2.2 Auto-immuunziekten 180
6.2.3 Kanker 182
6.2.4 Psychische aandoeningen 184
6.3 Omgaan met stress 188
6.3.1 Coping 189
6.3.2 Weerbaarheid 191
6.3.3 Interventies in de praktijk 193
6.4 Samenvatting 197
Literatuur 199
7 Frequente aandoeningen 203
7.1 Verkoudheid 205
7.1.1 Coronavirus 206
7.1.2 Rhinovirus 207
7.1.3 RS-virus 208
7.1.4 Psychologische factoren bij verkoudheid 208
7.2 Griep 210
7.2.1 Influenzavirus 210
7.2.2 Psychosociale factoren bij griep 212
7.3 Nek- en rugklachten 214
7.4 Hoofdpijn en migraine 217
7.5 Prikkelbare darmsyndroom (PDS) 219
7.5.1 Stress 220
7.5.2 Psychosociale factoren van PDS 221
7.6 Overspanning 223
7.7 Samenvatting 225
Literatuur 228
8 Interventies 233
8.1 Cognitieve gedragstherapie (CGT) 235
8.2 Motiverende gespreksvoering 244
8.3 Acceptance and Commitment Therapy (ACT) 249
8.4 Oplossingsgerichte therapie (OT) 251
8.5 Mindfulness 253
8.6 Samenvatting 254
Literatuur 257
9 Kanker 259
9.1 Wat is kanker? 260
9.2 Oorzaken en soorten 261
9.2.1 Borstkanker 263
9.2.2 Huidkanker 264
9.2.3 Prostaatkanker 267
9.3 Psychosociale hulpverlening 268
9.4 Moeite met eten 269
9.5 Cognitieve gedragstherapie bij kanker 271
9.6 Mindfulness 272
9.7 Kanker heb je samen 273
9.8 Preventie 276
9.9 Samenvatting 279
Literatuur 280
10 Cardiovasculaire ziekten 285
10.1 Het cardiovasculaire systeem 286
10.2 Beroerte 288
10.2.1 Psychosociale factoren 291
10.2.2 Psychosociale interventies 293
10.3 Coronaire hartziekten 294
10.3.1 Psychosociale factoren 297
10.3.2 Psychosociale interventies 299
10.4 Hartfalen 300
10.4.1 Psychosociale factoren 303
10.4.2 Psychosociale interventies 304
10.5 Samenvatting 306
Literatuur 308
11 Aandoeningen van de luchtwegen 313
11.1 De luchtwegen 315
11.2 Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) 316
11.2.1 Psychosociale factoren 319
11.2.2 Psychosociale interventies 321
11.3 Astma 322
11.3.1 Psychosociale factoren 325
11.3.2 Psychosociale interventies 327
11.4 Overige luchtwegaandoeningen 329
11.4.1 Asbestkanker 329
11.4.2 Longontsteking 331
11.4.3 Kinkhoest 333
11.5 Samenvatting 335
Literatuur 337
12 Auto-immuunaandoeningen 341
12.1 Het immuunsysteem 343
12.2 Multiple sclerose (MS) 344
12.2.1 Psychosociale factoren 347
12.2.2 Interventies 349
12.3 Reumatoïde artritis (RA) 351
12.3.1 Psychosociale factoren 353
12.3.2 Interventies 355
12.4 Diabetes type 1 356
12.4.1 Psychosociale factoren 359
12.4.2 Interventies 362
12.5 Samenvatting 364
Literatuur 366
13 Diabetes 371
13.1 Geschiedenis 371
13.2 Prevalentie 373
13.3 Definitie 373
13.4 Typen diabetes 375
13.4.1 Diabetes type 1 en diabetes type 2 375
13.4.2 Zwangerschapsdiabetes 376
13.5 Oorzaken 378
13.5.1 Erfelijkheid 378
13.5.2 Leefstijl 379
13.6 Gevolgen 379
13.7 Behandeling 380
13.7.1 Voeding en dieet 383
13.7.2 Verbeteren leefstijl 384
13.7.3 Medicatie 384
13.8 Comorbiditeit 385
13.9 Preventie 386
13.9.1 Genoeg bewegen 387
13.9.2 Stoppen met roken 388
13.10 Samenvatting 389
Literatuur 391
14 Aandoeningen van de hersenen 395
14.1 Dementie 396
14.1.1 Wat is dementie? 396
14.1.2 Oorzaken van dementie 399
14.1.3 Soorten dementie 401
14.1.3 Behandeling 402
14.1.4 Naasten van mensen met dementie 404
14.1.5 Preventie 405
14.2 Epilepsie 406
14.2.1 Wat is epilepsie? 407
14.2.2 Psychogene niet-epileptische aanvallen (PNEA) 407
14.2.3 Oorzaken epilepsie 408
14.2.4 Comorbiditeit 409
14.2.5 Behandeling en adaptatie 409
14.2.6 Seksualiteit 411
14.3 Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) 412
14.3.1 Wat is NAH? 412
14.3.2 Kinderen en NAH 413
14.3.3 Oorzaak en gevolgen 413
14.3.4 Behandeling 414
14.3.5 Omgaan met NAH 415
14.4 Samenvatting 417
Literatuur 419
15 Ernstige psychiatrische aandoeningen 425
15.1 Definitie ernstige psychiatrische aandoening 426
15.2 Psychose 429
15.3 Persoonlijkheidsstoornis 432
15.4 Interventies 436
15.4.1 Health/disease management 436
15.4.2 Mentalization-Based Treatment (MBT) 436
15.4.3 Herstel 437
15.5 Ouderschap bij een ernstig psychiatrische stoornis 438
15.6 Maatschappelijke gevolgen 440
15.7 Samenvatting 441
Literatuur 443
Begrippenlijst 445
Illustratieverantwoording 455
Trefwoordenregister 459
Over de auteurs 467
Ook interessant
