Johannes Willebrands
Een leven in gesprek
Het verhaal van Johannes Willebrands is dat van een Nederlander die tijdens de Koude Oorlog doordrong tot ver achter het IJzeren Gordijn, vertegenwoordigers van Moskou ontmoette en in de achterkamers van de Cubaanse rakettencrisis verzeild geraakte. Van iemand die Oekraïense leiders uit de Goelag wist te krijgen en mede de hand had in de Vaticaanse diplomatie die in 1989 de Berlijnse Muur deed vallen.
Een leven in gesprek is een onvermoed stuk wereldgeschiedenis, want het belicht hoe sinds mensenheugenis gescheiden gemeenschappen de verkettering achterlieten en weer rond de tafel kwamen. Dankzij Willebrands’ bemoeienissen sprak het Vaticaan voor het eerst in vijf eeuwen met de anglicaanse leiders in Canterbury, na tien eeuwen met de orthodoxe patriarch van Constantinopel, na vijftien eeuwen met de Koptische kerk in Egypte, en dan hebben we het nog niet over de dialoog met leiders in Moskou, Armenië en Syrië, met de oud-katholieke kerk en de protestantse wereld.
Toenadering tussen wereldreligies
Deze biografie vertelt tegelijk het verhaal van de prille toenadering tussen wereldreligies, van schoorvoetend gesprek met de zwaar getroffen joodse gemeenschap kort na de oorlog tot bemiddeling in het Arabisch-Israëlische conflict, van het ontzenuwen van de internationale crisis rond een klooster in Auschwitz tot de aanzet voor de allereerste interreligieuze topontmoeting in Assisi.
Tussen deze bewogen verhalen door besteedt de auteur aandacht voor de Nederlandse lotgevallen van deze Utrechtse kardinaal die net geen paus werd, van de Doorbraakbeweging via het bewogen pastoraal concilie van Noordwijkerhout tot het falen van de Bijzondere Synode van 1980 en het ijskoude pausbezoek aan Nederland.
Actueler dan ooit
De biografie weekt het beeld van deze Noord-Hollander los uit het nationale blikveld en zet hem neer als een man van mondiaal formaat. Iemand die de wereldkerk en daarmee de wereld wist te veranderen, met weinig meer dan geduld, tact en diplomatieke luisterbereidheid. Alleen al hierom is dit verhaal actueler dan ooit.
Karim Schelkens (Lier, 1977) is als biograaf en religiehistoricus verbonden aan de universiteiten van Tilburg en Leuven. Hij volgde opleidingen in teken- en schilderkunst, en na zijn academische studies in het Canadese Québec publiceerde hij een twintigtal wetenschappelijke boeken, waarvan enkele met prijzen werden bekroond. Schelkens werd in de Lage Landen bekend door zijn veelbesproken biografie van Godfried Danneels en met de uitgave van Het katholicisme in Europa. Een geschiedenis, in 2018.
_w80.jpg)
Reviews 'Johannes Willebrands'
Een waar tijdsbeeld!
In de media
Longlist Nederlandse Biografieprijs 2022
'Al met al is de Willebrands-biografie een buitengewoon rijk boek. Naast een gedetailleerd inzicht in de ontwikkeling van het denken en handelen van Willebrands treft iedere geïnteresseerde in de geschiedenis van de verhouding van het katholicisme met andere religies veel nieuws.' – Historiek
'De biografie van kardinaal Willebrands (1909-2006) laat een prelaat van mondiaal formaat zien.' – Elsevier
'Acht jaar werkte Schelkens aan de biografie van Willebrands die leefde van 1909 tot 2006. Het resultaat is een doorwrocht, goed gedocumenteerd boek over een bijzonder leven dat raakt aan de grote scharniermomenten van de twintigste eeuw. De Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog, de Cubacrisis en de val van de Muur komen allemaal voorbij in een biografie die bij vlagen leest als een spionageroman.' – Trouw
'Deze goed en zorgvuldig geschreven biografie van een bijzonder katholiek leest - hoe vreemd het misschien ook klinkt - als een thriller: wat gaat er nu weer gebeuren, met steeds verdrietige en verrassende plotwendingen.' – Friesch Dagblad
'Het wordt nog veel uitgebreider en bloemrijker beschreven in de fascinerende biografie. Fascinerend, omdat de biografie ook een aardig beeld geeft over hoe het er in het doorgaans zo weinig transparante Vaticaanse bestuursapparaat aan toegaat. [...] Zijn vuistdikke boek is goed geschreven en zeer toegankelijk. Schelkens weet gecompliceerde theologische kwesties helder en eenvoudig uit te leggen en bezigt een haast journalistieke schrijfstijl.' – Tubantia
'Een prachtig historisch document voor wie de dialoog wil verder brengen.' – Cor Sinnema, secretaris van de Katholieke Raad voor het Jodendom
'Een goed gedocumenteerde en vlot leesbare biografie waarbij opvalt dat het leven en het werk van die Nederlandse prelaat maar te begrijpen is in het licht van de grote scharniermomenten van de voorbije eeuw: de wereldoorlogen, de Koude Oorlog, de Cubacrisis en de val van de Berlijnse Muur.' – Tertio
Hans Renders bespreekt het leven van kardinaal Johannes Willebrands in NOS Met het Oog op Morgen (15 november 2020).
'Met deze biografie wordt gelukkig een stap gezet naar de erkenning die hij verdient. Wij moeten onszelf goed kennen, maar de ander niet ontkennen. Ik zie daarin de les voor mijzelf als Katholiek, als voormalig diplomaat en nu als politicus. [...] Voor mij is dit een wezenlijk onderdeel van de christelijke traditie. En dat wordt door een heel leven onderstreept in deze biografie van Johannes Willebrands.' – Sigrid Kaag in Perspectief
'Dat neemt niet weg dat de grote lijn, de ontwikkeling van het oecumenisch denken en handelen en de rol van Willebrands daarin, door de heldere opbouw van de hoofdstukken goed te volgen is.' – Biografieportaal
