De integrale staat
Kritiek van de samenhang
Bestuurskundige Paul Frissen laat overtuigend zien hoe het alomtegenwoordige verlangen naar samenhang onze rechtstaat bedreigt.
Het verlangen naar samenhang is even begrijpelijk als gevaarlijk. In politiek en bestuur komt het streven naar samenhang al decennialang tot uiting in integraal beleid. Er zijn integrale aanpakken, integrale plannen, integrale programma’s en integrale akkoorden. De term is onveranderd positief en er gaat een grote vanzelfsprekendheid van uit. Wie kan er nu tegen integraliteit zijn?
In De integrale staat laat bestuurskundige Paul Frissen overtuigend zien dat deze houding niet alleen theoretisch problematisch is, maar ook politiek gevaarlijk. Als de staat samenhang wil opleggen aan de wereld, bepaalt de politieke meerderheid wat die samenhang moet zijn, en daarmee welk verschil er wél en vooral ook welk verschil er niet mag zijn. Frissen bekritiseert ook het hedendaagse streven naar diversiteit en inclusie: deze begrippen zijn met elkaar in tegenspraak. Inclusie wil al het gelijke insluiten, maar sluit het niet-gelijke daarmee juist uit.
Een door de staat opgelegde samenhang is politiek-filosofisch strijdig met de gebrokenheid van de wereld. De wereld is onvoltooid, onbepaald en onvolmaakt. En ze moet dat vooral ook blijven.
Over de auteur
Paul Frissen (1955) is decaan en bestuursvoorzitter van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur in Den Haag en emeritus hoogleraar bestuurskunde aan Tilburg University. Eerder publiceerde hij onder meer De staat van verschil (2007), De fatale staat (2013), Het geheim van de laatste staat (2016) en Staat en taboe (2018).
Paul Frissen te gast bij Betrouwbare Bronnen Paul Frissen en het gevaarlijke verlangen naar de integrale oplossing
Reviews 'De integrale staat'
De Nieuwe Wereld | Jelle van Baardewijk in gesprek met Paul Frissen
In de media
‘Wenselijk, noodzakelijk en onontkoombaar is deze analyse van Paul Frissen van de staat. Terecht wijst hij op de gevaren van ict als middel om de wereld te vormen naar een beperkt model.’ – de Volkskrant
‘Met veel jeu legt Frissen beleidsmatige trendwoorden als ‘arrangementenwaaier’, ‘participatiewiel’ en ‘gedoogbeschikking’ onder een vergrootglas. Op vermoeid-geamuseerde toon schrijft hij over deze taaluitingen, alsof het om een grap gaat die hij al veel te vaak heeft gehoord. Methodisch ontmantelt hij contradicties en cirkelredeneringen, om zo de fundamenten van het integrale wereldbeeld bloot te leggen.’ – Trouw
‘Ambtenaren, lees dat boek! Al was het maar als penitentie voor alle keren dat jullie iets integraals deden, zonder dat ooit een burger de telefoon pakte om te zeggen: bedankt.’ – NRC ●●●●
‘De integrale staat is een pleidooi voor een overheid die zich bescheiden opstelt en zich beperkt tot wat ze in zijn ogen in een democratische rechtsstaat zou moeten faciliteren: verschil.’ – De Groene Amsterdammer
Wie verplichtende maatregelen wil, moet letten op minderheden: opiniestuk in NRC van Paul Frissen (een bewerkte passage van De integrale staat)
‘Paul Frissen staat in Nederland op eenzame hoogte in de politieke filosofie van onze tijd.’ – Wynia's week
Telegraaf: ‘Bemoeizucht van de staat schiet door’
Overheidvannu.nl: ‘Onderschat de kwaliteit en inventiviteit van de samenleving nooit’
Meer van Paul Frissen
Staat en taboe
Het geheim van de laatste staat
